Маълумки, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 181-моддаси Интизомий жазолар деб номланган бўлиб, унда ходимга меҳнат интизомини бузганлиги учун иш берувчи қуйидаги интизомий жазо чораларини қўллашга ҳақли:

-         ҳайфсан;

-         ўртача ойлик иш ҳақининг 30 фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда жарима. Агарда ички меҳнат тартиби қоидаларида назарда тутилган бўлса, ўртача ойлик иш ҳақининг 50 фоизигача жарима;

-         меҳнат шартномасини бекор қилиш.

Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 182-моддасида интизомий жазоларни қўлланиш тартиби белгиланган бўлиб, унга кўра интизомий жазолар ходимни ишга қабул қилиш ҳуқуқи берилган шахслар (органлар) томонидан қўлланилиши;

Интизомий жазо қўлланилишидан аввал ходимдан ёзма равишда тушунтириш хати талаб қилиниши лозим. Тушунтириш хати беришдан бош тортиш жазо қўллашга тўсиқ бўла олмаслиги;

Интизомий жазони қўлланишда содир этилган ножўя хатти-ҳаракатнинг қай даражада оғир эканлиги, шу хатти-ҳаракат содир этилган вазият, ходимнинг олдинги иши ва хулқ-атвори ҳисобга олиниши;

Ҳар бир ножўя хатти-ҳаракат учун фақат битта интизомий жазо қўлланиши мумкинлиги;

Интизомий жазо бевосита ножўя хатти-ҳаракат аниқлангандан кейин, аммо бу хатти-ҳаракат аниқлангандан бошлаб, ходимнинг касал ёки таътилда бўлган вақтини ҳисобга олмасдан, узоғи билан бир ой ичида қўлланилиши;

Ножўя хатти-ҳаракат содир этилган кундан бошлаб олти ой ўтганидан, молия-хўжалик фаолиятини тафтиш этиш ёки текшириш натижасида аниқланганда эса, - содир этилган кундан бошлаб икки йил ўтганидан кейин жазони қўллаб бўлмайди. Жиноий иш бўйича иш юритилган давр бу муддатга кирмаслиги;

Интизомий жазо берилгани тўғрисидаги буйруқ (фармойиш) ёки қарор ходимга маълум қилиниб, тилхат олиниши белгилаб қуйилган.

Шунингдек Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 183-моддасида интизомий жазонинг амал қилиш муддати ўз аксини топган бўлиб, ушбу моддага асосан интизомий жазонинг амал қилиш муддати жазо қўлланилган кундан бошлаб бир йилдан ошиб кетиши мумкин эмаслиги, агар ходим шу муддат ичида яна интизомий жазога тортилмаса, у интизомий жазо олмаган деб ҳисобланиши ҳамда интизомий жазони қўллаган иш берувчи ўз ташаббуси билан, ходимнинг илтимосига биноан, меҳнат жамоаси ёки ходимнинг бевосита раҳбари илтимосномасига кўра жазони бир йил ўтмасдан олдин ҳам олиб ташлашга ҳақли эканлиги кўрсатиб ўтилган.

Интизомий жазо устидан шикоят қилиш эса Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 184-моддасида ўз ифодасини топган. Ушбу моддага кўра интизомий жазо устидан якка меҳнат низоларини кўриш учун белгиланган тартибда шикоят қилиниши мумкинлиги, меҳнат низосини кўриб чиқаётган орган содир этилган ножўя хатти-ҳаракат қандай вазиятда юз берганлигини, ходимнинг олдинги хулқ-атворини, меҳнатга бўлган муносабатини, интизомий жазонинг содир этилган ножўя хатти-ҳаракатнинг оғирлик даражасига қанчалик мос келишини, иш берувчининг интизомий жазо бериш тартибига риоя қилганлигини ҳисобга олиб, ходимга нисбатан қўлланилган интизомий жазони ғайриқонуний деб топиш ва уни бекор қилиш тўғрисида қарор чиқаришга ҳақлилиги айтиб ўтилган.

Иш берувчи томонидан қонунчиликда белгиланмаган интизомий жазо чораси қўллаши мумкинми, деган саволга жавоб эса Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 181-моддаси 2-бандида назарда тутилмаган интизомий жазо чораларини қўлланиш тақиқланади, деб кўрсатилган.

Н. Камолова, туман юридик хизмат кўрсатиш маркази

бошлиғи.